Κατά την Χαλκολιθική περίοδο (3900-2500 π.Χ.) εμφανίζεται στην Κύπρο ένας σημαντικός αριθμός χαλκολιθικών ειδωλίων που αποδίδουν με σχηματικό τρόπο την ανθρώπινη μορφή. Τα ειδώλια αυτά είναι κατά κανόνα λίθινα, από ντόπιο πικρόλιθο και έχουν σχήμα σταυρού. Το ύψος τους κυμαίνεται μεταξύ 5 και 15 εκατοστών. Τα περισσότερα ειδώλια απεικονίζουν γυναίκες αν και το φύλο δεν υποδηλώνεται πάντα. Παρόμοια σταυρόσχημα ειδώλια από την Κύπρο μπορεί κανείς να δει και στη συλλογή Ζιντίλη στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα.

Πολλά τέτοια ειδώλια έχουν βρεθεί στην περιοχή της Πάφου, όπως το ειδώλιο του Πωμού, το οποίο αποτελεί ένα χαρακτηριστικό είδος προϊστορικής τέχνης της Κύπρου η οποία είναι συγγενής με την Κυκλαδική τέχνη της ίδιας περιόδου και σήμερα βρίσκεται στο Κυπριακό Μουσείο στην Λευκωσία.

Τα σταυρόσχημα ειδώλια φαίνεται ότι κατάγονται από τα στεατοπυγικά ειδώλια της Νεολιθικής εποχής, αλλά είναι πολύ πιο λεπτά και ογκώδη. Έχουν ψηλό λαιμό, μεγάλη επίπεδη κεφαλή με ελαφρά κλίση προς τα πίσω, χέρια σε έκταση και τα πόδια λυγισμένα σε στάση βαθέως καθίσματος. Η στάση των λυγισμένων γονάτων ίσως να υποδηλώνει τοκετό. Σταυρόσχημα ειδώλια έχουν βρεθεί κυρίως σε τάφους παιδιών και γυναικών και φαίνεται ότι σχετίζονται με την έννοια της γονιμότητας και της αναγέννησης. Δεν αποκλείεται η σχέση με δοξασίες συναφείς με τις αντιλήψεις περί μεταθανάτιας ζωής.

Ορισμένα φέρουν οπή ανάρτησης στο πάνω μέρος της κεφαλής, και φαίνεται ότι είχαν χρησιμοποιηθεί ως περίαπτα, ενώ τα μικροσκοπικά παραδείγματα που βρεθήκαν αποτελούσαν εξαρτήματα περιδέραιων. Όσα δεν είχαν διάτρηση, διπλώνονταν σε ενδύματα ως προτρεπτικά σε μια νέα γέννηση. Θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι τα περίαπτα φέρονταν από γυναίκες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ή σε τελετουργίες, σχετικές με την γονιμότητα.