Όταν ο Δίας έστειλε, κατά τον αρχαίο μύθο, δύο αετούς, τον έναν από ο ένα άκρο και τον άλλο από το άλλο άκρο της γης, αυτοί συναντήθηκαν στους Δελφούς κι αυτό έκρινε ο Δίας ότι ήταν το κέντρο, ο ομφαλός της Γης. Το κέντρο της Γης, λοιπόν, βρισκόταν φωλιασμένο σε μια κατάφυτη πλαγιά του Παρνασσού και πάνω του ακριβώς στέκονταν ακοίμητοι φρουροί, δύο απότομοι βράχοι, οι Φαιδριάδες πέτρες, ενώ το δρόσιζε η ιερή Κασταλία πηγή.

Την ειδυλλιακή αυτή τοποθεσία έκανε τόπο του ο γιος του Δία, ο θεός της τέχνης και της μαντικής,  Απόλλωνας, αφού πρώτα σκότωσε έναν γιγαντιαίο δράκοντα, τον Πύθωνα, που κατοικούσε εκεί και λέγεται ότι φύλαγε το ιερό της Μητέρας  Γης. Και το όνομα που έχουν οι Δελφοί μπορεί να προέρχεται από την αρχαία αυτή λατρεία, καθώς η παράδοση θέλει την αρχική ονομασία της περιοχής να είναι “Δελφύς” που σημαίνει μήτρα. Η λατρεία του Απόλλωνα ξεκίνησε αφότου χτίστηκε το ιερό του θεού από Κρήτες ναυτικούς, τους οποίους οδήγησε στην στεριά, κοντά στους Δελφούς, ένα δελφίνι που ήταν ο ίδιος ο Απόλλωνας μεταμορφωμένος και έκτοτε αυτοί έγιναν οι πρώτοι ιερείς των Δελφών.

Οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις τοποθετούν τα πρώτα ευρήματα στη νεολιθική εποχή, περί το 4.000 π.Χ σε ένα σπήλαιο εκεί κοντά, το Κωρύκειο Άντρο, όπου και βρέθηκαν σημάδια, πιθανόν της λατρείας της θεάς Γης (Γαία). Στην τοποθεσία του μεταγενέστερου ιερού εντοπίστηκε ένας μυκηναϊκός οικισμός με νεκροταφείο, ενώ τον 8ο αι. π.Χ έχουμε την οριστική λατρεία του Απόλλωνα με την ίδρυση ιερού και μαντείου. Αιτία της ίδρυσης μαντείου στη συγκεκριμένη τοποθεσία ήταν η ύπαρξη ενός χάσματος που εξέλυε αέρια και ζάλιζε όσους το πλησίαζαν και επειδή ο Απόλλωνας λατρευόταν ως θεός της μαντικής, της επίλυσης των προβλημάτων και του κατευνασμού των αντιπαραθέσεων, η τοποθεσία αυτή ήταν η καταλληλότερη γι' αυτόν το σκοπό. Η Πυθία, η εκάστοτε πρωθιέρεια του Απόλλωνα, αφού εξαγνιζόταν στα νερά της Κασταλίας πηγής, λάμβανε την θέση της πάνω σε ένα τρίποδο, μέσα στο Άδυτο του ναού, κοντά στο οποίο εξελύονταν αέρια από το χάσμα και αναθυμιάσεις από καύσεις διάφορων βοτάνων. Μασώντας φύλλα δάφνης – το ιερό φυτό του θεού – ερχόταν σε έκσταση και άρχιζε να μουρμουρίζει ή να κραυγάζει ακατάληπτα λόγια, τα οποία μετέφραζαν οι ιερείς του ναού σε έμμετρους, αμφίσημους χρησμούς που παρέδιδαν στον ενδιαφερόμενο. Το μαντείο έλαβε πανελλήνια αναγνώριση, ενώ τους χρησμούς του εμπιστεύονταν και “βάρβαροι” στρατηγοί και αξιωματούχοι, όπως ο βασιλιάς της Λυδίας, Κροίσος, που κατέστρεψε ένα μεγάλο βασίλειο, όπως μήνυε ο χρησμός, όμως όχι της Ελλάδας, όπως ήλπιζε, αλλά το δικό του.

Ο ιερός χώρος των Δελφών, τώρα, αποτελούνταν από το ναό του Απόλλωνα, που βρισκόταν στο κέντρο. Επρόκειτο για ένα δωρικού ρυθμού ναό από πώρινο λίθο, στο άδυτο του οποίου λέγεται ότι βρισκόταν ένα χρυσό άγαλμα του Απόλλωνα. Από την είσοδο του ναού και μέχρι την κεντρική πύλη του ιερού χώρου απλωνόταν η “Ιερά Οδός”, εκατέρωθεν της οποίας βρίσκονταν τα αναθήματα προς τιμή του θεού και οι “Θησαυροί” των διάφορων πόλεων. Οι “Θησαυροί” δεν ήταν τίποτε άλλο από μικρά κτίσματα με δύο κολώνες στην πρόσοψή τους μέσα στα οποία φυλούσε τα αναθήματά και τα αφιερώματα προς το μαντείο η κάθε πόλη.

Οι πόλεις συναγωνίζονταν για το ποια θα έχει τα πιο εντυπωσιακά αναθήματα και κτίσματα, καθώς με αυτό τον τρόπο έδειχναν το κύρος και το μεγαλείο τους. Οι πιο εντυπωσιακοί ήταν οι “Θησαυροί” των Σιφναίων και των Αθηναίων, αλλά μόνο αυτός των Αθηναίων έχει αναστηλωθεί πλήρως σήμερα. Βορειοδυτικά του ναού βρισκόταν το Θέατρο. Θεωρείται το πιο καλοδιατηρημένο αρχαίο θέατρο στις μέρες μας και υπολογίζεται ότι χτίστηκε τον 4ο αι. π.Χ με χωρητικότητα περίπου 5.000 θεατών. Ήταν αυτό που φιλοξενούσε τις Δελφικές Εορτές, η σημαντικότερη εκ των οποίων ήταν τα Πύθια, που διεξάγονταν κάθε 4 χρόνια και είχαν σχεδόν την ίδια απήχηση με τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Στα πλαίσια των Πυθίων διοργανώνονταν μουσικοί, ποιητικοί και αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του θεού Απόλλωνα και της νίκης του επί του δράκοντα Πύθωνα. Οι αθλητικοί αγώνες λάμβαναν χώρα στο στάδιο του ιερού χώρου των Δελφών που βρισκόταν πιο ψηλά από το θέατρο και είχε χωρητικότητα 7.000 περίπου θέσεων. Κι αυτά είναι μόνο ορισμένα από τα κτίσματα και τα ιερά οικοδομήματα που υπάρχουν στους  Δελφούς.

Το αδιάκοπο ταξίδι του ιερού αυτού χώρου μεχρι τον 4ο αι. μ.Χ. προδίδει τη σημασία, τη φήμη και το μεγαλείο του και αποδεικνύει ότι είναι πράγματι “ο ομφαλός της γης”, μια αληθινή πηγή φωτός, τέχνης και φυσικής ομορφιάς.